آیا رطوبت بالا سبب افزایش آفات در گلخانه می شود؟
رطوبت یکی از عوامل کلیدی در محیط های گلخانه ای است که تاثیر مستقیمی بر رشد گیاهان و شیوع آفات و بیماری ها دارد. افزایش بیش از حد و کنترل نشده ی رطوبت می تواند منجر به گسترش بیماری های قارچی، تکثیر حشرات مضر و ایجاد شرایط نامناسب برای رشد سالم گیاهان شود. در این مقاله به طور تخصصی به بررسی این موضوع، میزان رطوبت مناسب، روش های کنترل و نقش ساختار گلخانه در مدیریت رطوبت می پردازیم.
» موتور درجه یک از برندهای معتبر
» امکان آویزان کردن از سقف
میزان رطوبت مناسب برای گیاهان گلخانه ای
رطوبت ایده آل در گلخانه به نوع گیاهان کشت شده بستگی دارد، اما به طور کلی:
| سبزیجات و صیفی جات | ۵۰ تا ۷۰ درصد |
| گیاهان زینتی حساس به رطوبت | ۴۰ تا ۶۰ درصد |
| گلخانه های تولید قارچ | ۸۰ تا ۹۵ درصد |
| گیاهان گرمسیری | ۶۰ تا ۸۰ درصد |
مشکلات ناشی از افزایش رطوبت در گلخانه
افزایش رطوبت در گلخانه مشکلات متعددی را به وجود می آورد که عبارتند از:
۱. افزایش شیوع بیماری های قارچی
رطوبت بالا باعث ایجاد شرایط ایده آل برای رشد قارچ ها و باکتری های بیماری زا می شود. بیماری هایی مانند سفیدک پودری، بوتریتیس (کپک خاکستری) و پوسیدگی ریشه به دلیل افزایش رطوبت بیش از حد در محیط گلخانه ای گسترش می یابند.
۲. افزایش تکثیر آفات
حشرات مانند شته ها، مگس سفید، تریپس و کنه های عنکبوتی در شرایط رطوبت بالا بهتر تکثیر می شوند. رطوبت بیش از حد همچنین باعث افزایش تخمگذاری و بقای بیشتر لاروهای آفات می شود.
۳. کاهش تبخیر و تعرق گیاهان
وقتی رطوبت بالا باشد، گیاهان قادر به تعرق کافی نیستند که این امر موجب کاهش جذب مواد مغذی از خاک و در نهایت ضعف رشد آن ها می شود.
۴. کاهش کیفیت محصول
رطوبت بالا می تواند موجب نرمی بیش از حد برگ ها، ترک خوردگی میوه ها و کاهش عمر انبارداری محصولات گلخانه ای شود.
چه عواملی باعث افزایش رطوبت در گلخانه می شوند؟
اگر گلخانه فاقد سیستم تهویه مناسب باشد، رطوبت ناشی از تعرق گیاهان و تبخیر آب در محیط باقی می ماند. همچنین آبیاری زیاد، مخصوصا در ساعات پایانی روز، می تواند باعث افزایش رطوبت محیط شود.
از سوی دیگر پوشش های نامناسب گلخانه (پلاستیک های غیر استاندارد یا پارچه های نامناسب) می توانند مانع از خروج بخار آب شوند و رطوبت را افزایش دهند.
تکثیر آفات مضر در شرایط رطوبت بالا
رطوبت بالا در گلخانه، به ویژه زمانی که از 70 درصد فراتر می رود، محیطی مطلوب برای تکثیر بسیاری از آفات ایجاد می کند. این آفات در چنین شرایطی قادرند به سرعت در گلخانه ها گسترش یابند و به گیاهان آسیب جدی وارد کنند. این آفات شامل:
1). کنه ها
در شرایط رطوبت بالا، به‌ویژه کنه های تار عنکبوتی که می توانند در گیاهان لکه های زرد به وجود آورند. رطوبت بالا موجب رشد سریع تری در این آفات می شود چرا که رطوبت زیاد باعث کاهش سرعت خشک شدن تخم ها و لاروها می شود.
2). شپشک ها
شپشک های نرم مانند در محیط های مرطوب تکثیر بیشتری دارند و می توانند گیاهان را با مکیدن شیره، ضعیف کرده و آن ها را مستعد به بیماری ها کنند.
4). مگس های سفید
این آفات که در دمای ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی گراد و رطوبت بالا شرایط رشد بهینه دارند، به گیاهان چسبیده و سبب انتقال ویروس ها و قارچ ها می شوند.
2. افزایش بیماری های قارچی در رطوبت بالا
رطوبت بالا می تواند به طور مستقیم به رشد بیماری های قارچی در گلخانه ها کمک کند. بیماری هایی مانند:
بیماری پودرا
بیماری پودرا یکی از بیماری های قارچی است که معمولا در شرایط رطوبت بالا و در دماهای معتدل گسترش می یابد. این قارچ ها به سرعت روی برگ ها، ساقه ها و گل ها پوششی سفید یا خاکستری ایجاد می کنند که شبیه به پودر است.
در شرایط رطوبت بالا، این قارچ ها به سرعت تکثیر می شوند و باعث ایجاد لکه های سفید در سطح برگ ها می شوند. این بیماری موجب اختلال در فتوسنتز گیاه می شود، چرا که لایه سفید روی برگ ها مانع جذب نور و تبادل گازها می شود، که می تواند به ضعف عمومی گیاه و کاهش عملکرد آن منجر شود.
بیماری قارچی آنتراکنوز
آنتراکنوز یک بیماری قارچی است که در شرایط رطوبت بالا و دمای گرم، به ویژه در گیاهان حساس به آب مانند گوجه فرنگی، فلفل و دیگر گیاهان و سبزیجات گسترش می یابد.
این قارچ ها ابتدا به صورت لکه های کوچک و آبی سیاه ظاهر می شوند که به تدریج به رنگ قهوه ای در می آیند. در نهایت، این بیماری باعث پوسیدگی میوه ها و برگ ها می شود و می تواند به سرعت گیاه را ضعیف کند. آنتراکنوز می تواند در گلخانه ها به دلیل رطوبت بالای محیط و کمبود تهویه مناسب به سرعت گسترش یابد و محصولات کشاورزی را از بین ببرد.
بیماری های ریشه
بیماری های ریشه به گروهی از بیماری ها اطلاق می شود که توسط قارچ ها و باکتری ها ایجاد می شوند. این بیماری ها در خاک های مرطوب و شرایط رطوبت بالا تکثیر می کنند.
قارچ های عامل پوسیدگی ریشه، ابتدا باعث نرم شدن و از بین رفتن ریشه های گیاهان می شوند. رطوبت زیاد باعث کاهش تهویه خاک و رشد این قارچ ها می شود. ریشه های گیاهان تحت تاثیر این قارچ ها به تدریج فاسد می شوند و گیاه قادر به جذب مواد غذایی و آب از خاک نخواهد بود. این باعث ضعف عمومی گیاه، کاهش رشد و حتی مرگ آن می شود.
3. تأثیر بر رشد و فتوسنتز گیاه
رطوبت بالا در گلخانه ها می تواند عملکرد فتوسنتز گیاهان را تحت تاثیر قرار دهد. گیاهان در شرایطی که رطوبت بسیار زیاد باشد، به ویژه اگر دما نیز بالا باشد، به مشکل می خورند. در این حالت، گیاهان به طور موثر قادر به تبادل گازها نیستند و اکسیژن و دی اکسید کربن به درستی وارد یا خارج نمی شوند. این مسئله می تواند منجر به ضعف رشد، برگ های زرد شده و حتی مرگ گیاه شود.
روش های کنترل و کاهش رطوبت در گلخانه
روش های مختلفی وجود دارد که میتوان با استفاده از آنها رطوبت گلخانه را کاهش داد که عبارتند از:
- نصب سیستم تهویه مکانیکی (هواکش ها و فن های خروجی) و ایجاد دریچه های هوای طبیعی در سقف و دیواره ها می تواند به کاهش رطوبت کمک کند.
- از روش‌های آبیاری قطره ای استفاده کنید تا رطوبت غیرضروری ایجاد نشود.
- زمان آبیاری را به ساعات اولیه روز منتقل کنید تا آب اضافی بتواند در طول روز تبخیر شود.
- استفاده از محلول های ضد عفونی کننده برای از بین بردن قارچ های احتمالی موثر است.
- استفاده از سیستم های گرمایشی مناسب در فصل های سرد باعث کاهش رطوبت می شود.
- در تابستان، باز کردن دریچه های گلخانه و استفاده از سیستم های خنک کننده تبخیری می تواند موثر باشد.
- استفاده از پوشش های استاندارد (پلی کربنات و پلاستیک های ضد UV) به کنترل بهتر رطوبت کمک می‌کند.
سخن آخر
رطوبت بالا و کنترل نشده در گلخانه می تواند به افزایش آفات، شیوع بیماری های قارچی و کاهش کیفیت محصولات منجر شود. با رعایت اصول تهویه، کنترل آبیاری، تنظیم دما و استفاده از پوشش های مناسب، می توان این مشکل را مدیریت کرده و محیطی سالم برای رشد گیاهان ایجاد کرد. در صورتی که با مشکلات حاد مواجه هستید، استفاده از دستگاه های کنترل رطوبت توصیه می شود.
