خطرات دمای پایین و بالا برای گیاهان گلخانه
دما یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است که بر رشد و نمو گیاهان در گلخانه تأثیر می‌گذارد. دما تاثیر مستقیم بر فرایندهای فیزیولوژیکی گیاهان از جمله فتوسنتز، تنفس، تعریق و رشد سلولی دارد. در گلخانه‌ها، دما به دقت کنترل میشود تا شرایط مطلوب برای رشد گیاهان فراهم شود. در ادامه این نوشته از EIG به تأثیرات دماهای مختلف بر رشد گیاهان در گلخانه پرداخته شده است پس با ما تا انتها همراه باشید.
دمای مختلف در محیط گلخانه چه تاثیری بر روی گیاهان دارد؟
کاهش یا افزایش بی رویه دما در محیط گلخانه میتواند مشکلاتی را در رشد گیاه ایجاد کند که در این راستا می توان به موارد زیر اشاره کرد که عبارتند از:
1. دمای پایین‌تر از حد مطلوب:
کاهش بیش از حد دما میتواند منجر به بروز مشکلات جدی در گلخانه ها شود که در این میان میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
کاهش سرعت فتوسنتز:
دماهای پایین می‌توانند فعالیت آنزیم‌های دخیل در فتوسنتز را کاهش دهند، که به نوبه خود سرعت تولید انرژی و رشد گیاه را کاهش میدهد. در دماهای بسیار پایین، ممکن است فتوسنتز متوقف شود.
کندی رشد:
رشد و تقسیم سلولی در دماهای پایین کاهش می‌یابد، که منجر به رشد آهسته‌تر گیاه میشود. گیاهان ممکن است کوتاه‌تر و حتی اندازه آنها کوچک باقی بماند.
تأثیر بر کیفیت محصول:
دماهای پایین می‌توانند باعث تغییرات نامطلوب در کیفیت محصول شوند، مانند تاخیر در زمان برداشت، کاهش اندازه میوه‌ها یا سبزیجات و کاهش قندها در میوه‌های شیرین.
تنفس کمتر:
تنفس گیاهی در دماهای پایین کاهش می‌یابد، که باعث کاهش مصرف انرژی ذخیره‌شده در گیاه میشود. این میتواند باعث تجمع مواد قندی در برخی گیاهان شود.
برای تامین دمای بهینه در گلخانه ها چنانه مقیاس پرورش بزرگ است پیشنهاد میشود از هیتر صنعتی PF 240 هزار استفاده نمایید.
2. دمای مطلوب:
یک دمای ایده آل نیز میتواند تاثیراتی در رشد گیاه داشته باشد که به شرح موارد زیر است.
افزایش سرعت فتوسنتز:
دمای بهینه شرایط ایده‌آلی برای فعالیت آنزیم‌ها فراهم می‌کند که منجر به حداکثر میزان فتوسنتز میشود. این امر باعث تولید انرژی کافی برای رشد سریع و سالم گیاه میشود.
رشد بهینه:
در دمای بهینه، تقسیم سلولی و توسعه بافت‌ها به طور موثر انجام میشود، که منجر به رشد سریع‌تر و گیاهانی با اندازه و کیفیت مطلوب می شود.
تنفس متعادل:
در دمای بهینه، فرآیند تنفس در گیاهان به صورت متعادل انجام میشود. این تعادل بین فتوسنتز و تنفس به رشد سالم و تولید محصول بیشتر کمک می‌کند.
3. دمای بالاتر از حد بهینه:
همانطور که کاهش دما می تواند تاثیر عکس بر روی گیاه کشت شده داشته باشد افزایش بی رویه دمای محیط گلخانه نیز خسارات زیان باری را برای پرورش دهنده به دنبال خواهد داشت.
افزایش سرعت تنفس:
در دماهای بالا، سرعت تنفس گیاه افزایش می‌یابد، که میتواند منجر به مصرف سریع‌تر انرژی و کاهش ذخیره‌سازی انرژی در گیاه شود. این موضوع ممکن است رشد گیاه را محدود کند و باعث کاهش محصول شود.
تعرق بیشتر:
دماهای بالا باعث افزایش تعرق در گیاهان میشود، که میتواند منجر به از دست دادن آب و مواد مغذی از برگ‌ها و خاک شود. این وضعیت میتواند باعث تنش آبی و خشکی در گیاه شود.
کاهش فتوسنتز:
دماهای بسیار بالا ممکن است به فعالیت آنزیم‌های فتوسنتز آسیب برساند و باعث کاهش تولید انرژی شود. این کاهش میتواند به توقف رشد یا آسیب به بافت‌های گیاهی منجر شود.
استرس حرارتی:
در دماهای بسیار بالا، گیاهان ممکن است دچار استرس حرارتی شوند که میتواند منجر به پژمردگی، سوختگی برگ‌ها، کاهش کیفیت محصول، و حتی مرگ گیاه شود.
4. تغییرات دما (روز و شب):
با توجه به اینکه به هنگام شب افت دمایی رخ میدهد و در طول روز ممکن است مقداری به میزان دمای محیط افزوده شود این عدم تعادل در دمای روز و شب نیز میتواند منجر به بروز مشکلاتی در روند رشدی گیاهان گلخانه ای داشته باشد.
تاثیر تغییرات روزانه دما:
تغییرات دمایی بین روز و شب میتواند بر الگوی رشد گیاه تأثیر بگذارد. در بسیاری از گیاهان، دمای خنک‌تر شب میتواند به استراحت گیاه و ذخیره‌سازی انرژی کمک کند، در حالی که دمای گرم‌تر روز باعث فعال شدن فرایندهای فتوسنتز و رشد میشود.
تأثیر بر گل‌دهی:
در برخی گیاهان، تغییرات دمایی منظم بین روز و شب میتواند به عنوان یک سیگنال برای شروع گل‌دهی عمل کند. به عنوان مثال، برخی گیاهان در دماهای پایین شبانه گل‌دهی را آغاز می‌کنند.
نکات مهم
تاثیر دماهای مختلف بر رشد گیاهان در گلخانه بسیار مهم است و نقش کلیدی در بهینه‌سازی شرایط رشد دارد. در اینجا چند نکته مهم در این باره آمده است:
- هر گیاه دارای دمای بهینه‌ای برای رشد است. این دما معمولاً بین 20 تا 30 درجه سانتی‌گراد است، اما برخی گیاهان به دمای خنک‌تر یا گرم‌تر نیاز دارند. تنظیم دمای گلخانه بر اساس نیازهای خاص گیاهان میتواند رشد بهینه را تضمین کند.
- تغییرات دمایی بین روز و شب میتواند بر رشد گیاهان تاثیر بگذارد. برخی گیاهان نیاز دارند تا دمای شبانه کمتر از دمای روز باشد تا به درستی گل‌دهی یا میوه‌دهی کنند.
- دمای بسیار بالا میتواند به گیاهان آسیب برساند، باعث پژمردگی، کاهش فتوسنتز و حتی مرگ گیاه شود. در دماهای بالاتر از 35 درجه سانتی‌گراد، بسیاری از گیاهان دچار تنش حرارتی می‌شوند که میتواند رشد آنها را متوقف کند.
- برای مدیریت دما در گلخانه‌ها، استفاده از سیستم‌های گرمایش در فصول سرد و سیستم‌های خنک‌سازی (مانند فن‌ها یا سایه‌بان‌ها) در فصول گرم ضروری است. این سیستم‌ها به حفظ دمای مطلوب کمک می‌کنند.
- در گلخانه‌های شیشه‌ای یا پلاستیکی، دمای داخلی میتواند به سرعت افزایش یابد، به‌ویژه در روزهای آفتابی. استفاده از تهویه مناسب یا باز کردن دریچه‌ها میتواند به جلوگیری از تجمع بیش از حد گرما کمک کند.
- نظارت مداوم بر دما با استفاده از دماسنج‌ها و حسگرها به پرورش دهندگان اجازه میدهد تا به سرعت شرایط ایده‌آل دمایی را تنظیم و حفظ کنند.
سخن آخر
دمای محیط در گلخانه به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر رشد و کیفیت گیاهان تاثیر می‌گذارد. تنظیم دقیق دما برای هر نوع گیاه ضروری است تا بتوان شرایط بهینه برای رشد و تولید محصول را فراهم کرد. مدیریت مناسب دما، از جمله جلوگیری از نوسانات شدید دمایی و حفظ دما در محدوده بهینه، کلید موفقیت در کشت گلخانه‌ای است.
